داستان شگفت‌انگیز تولید واکسن کرونا دانشگاه آکسفورد
تاریخ انتشار: ۱۱ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۱۷۰۱۷۱
با اینکه ده سال کار در ده ماه انجام شده، اما در طراحی، آزمایش و تولید واکسن کرونای دانشگاه آکسفورد از هیچ چیز فروگذار نشده است. این دو جمله شاید نقیض هم به نظر برسند، اما نتایج اولیه حاکی از کارایی قابل توجه این واکسن بوده است. با این حال بعضی هنوز به بی‌خطر بودن این واکسن به دیده تردید نگاه می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به گزارش بی بی سی، بزرگ‌ترین تصور غلط این است که ساخت واکسن کرونا پس از همه‌گیری آن آغاز شده است.
بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ شیوع وسیع و فاجعه‌بار ابولا که واکنش به آن بسیار کُند بود، جان ۱۱ هزار نفر را گرفت. پروفسور سارا گیلبرت طراح و معمار اصلی واکسن آکسفورد به من گفت: «دنیا باید بهتر عمل می‌کرد».
این سبب شد یک برنامه آمادگی برای همه‌گیری بعدی یک عامل بیماری‌زای نوظهور تدوین شود. در لیست تهدید‌های شناخته‌شده‌ای که می‌توانستند شیوع جهانی پیدا کنند، یک «بیماری ایکس» هم گنجانده شد، بیماری‌ای واگیر که کسی آن را نمی‌شناسد، اما دنیا را غافلگیر می‌کند.
موسسه جنر در دانشگاه آکسفورد که این واکسن را ساخته، نامش را از ادوارد جنر گرفته است، اولین دانشمندی که در سال ۱۷۹۶ واکسیناسیون انجام داد. در این موسسه اکنون بسیاری از متخصصان بنام دنیا کار می‌کنند. آن‌ها برای شکست دادن آن دشمن ناشناخته فرضی یک استراتژی طراحی کردند. پروفسور گیلبرت می‌گوید: «ما داشتیم برنامه‌ریزی می‌کردیم که چگونه بتوانیم بسرعت و در کمترین زمان ممکن واکسن بسازیم. ما این برنامه را تمام نکرده بودیم، ولی پیشرفت خوبی کرده بودیم».
پروفسور سارا گیلبرت: «اصلا تصور نمی‌کردیم ساخت واکسن چنین فوریتی پیدا کند».
محور اساسی یک فناوری جدیدقسمت اصلی برنامه آن‌ها یک روش انقلابی در ساخت واکسن بود که به «نصب کن اجرا کن» معروف است. روشی که دو ویژگی مهم برای مقابله با عوامل بیماری‌زای ناشناخته را دارد، سرعت و انعطاف‌پذیری.
در واکسن‌های مرسوم، از جمله در تقریبا تمام واکسن‌هایی که در بچگی زده‌ایم، از عامل بیماری‌زای کشته یا ضعیف‌شده یا بخشی از آن استفاده می‌شود، ولی ساخت واکسن با این روش طول می‌کشد.
به جای آن، محققان آکسفورد ChAdOx ۱ را ساختند که مخفف «آدنوویروس شامپانزه آکسفورد یک» است. آن‌ها در واقع ویروس سرماخوردگی معمولی شامپانزه را اساس واکسن هر بیماری عفونی دیگری قرار دادند.
پژوهشگران آکسفورد قبل از کرونا، به ۳۳۰ نفر واکسن‌های مبتنی بر ChAdOx ۱ را برای بیماری‌های مختلف زده بودند، از آنفلوآنزا گرفته تا زیکا و سرطان پروستات و بیماری حاره‌ای چیکونگونیا.
ژن‌های این ویروس سرماخوردگی شمپانزه دستکاری شده‌اند به همین دلیل در انسان ایجاد بیماری نمی‌کند. این ویروس دستکاری شده، قابلیت دستکاری مجدد دارد تا تبدیل به چیزی شود که قرار است سیستم ایمنی با آن برای مقابله با یک بیماری عفونی تربیت شود، همان چیزی که به آن پادگن یا آنتی‌ژن می‌گویند.
ChAdOx ۱ در واقع یک مرسوله پیشرفته میکروسکپی است و دانشمندان فقط باید بسته بندی‌اش را عوض کنند.
زمانی که بیشتر دنیا پس از شب سال نو مشغول استراحت بود، پروفسور سارا گیلبرت متوجه گزارش‌های نگران‌کننده‌ای شد درباره یک «عفونت ریوی ویروسی» در شهر ووهان چین. دانشمندان در عرض دو هفته این ویروس را شناسایی و توانش را در ایجاد همه‌گیری بررسی کردند.
پروفسور گیلبرت می‌گوید: «ما برای بیماری ایکس برنامه‌ریزی می‌کردیم و منتظر آن بودیم و من فکر کردم شاید این همان بیماری باشد».
در آن موقع این پژوهشگران نمی‌دانستند کارشان چقدر مهم خواهد شد. قصد اولیه آن‌ها ارزیابی این بود که چقدر سریع می‌توانند واکسن بسازند و اینکه قابلیت فناوری ChAdOx ۱ را به نمایش بگذارند. پروفسور گیلبرت می‌گوید: «من فکر کردم این شاید فقط یک پروژه گذرا باشد، ما واکسن را می‌سازیم، اما ویروس خودش محو می‌شود، اما اینطور نشد».
اقبال خوشگفتنش عجیب و شاید حتی بی‌ملاحظگی به نظر برسد، اما اینکه همه‌گیری جهانی را یک نوع ویروس کرونا ایجاد کرد خود نوعی خوش‌شانسی است.
دو ویروس از خانواده کرونا در ۲۰ سال گذشته از حیوان به انسان منتقل شده بودند؛ ویروس کرونای سارس در سال ۲۰۰۲ و ویروس کرونای مرس (سندروم تنفسی خاورمیانه) در سال ۲۰۱۲. به عبارت دیگر دانشمندان با این ویروس و عملکردش آشنا بودند و چشم اسفندیارش یعنی پروتئین شاخکی را می‌شناختند.
پروفسور اندرو پولارد از پژوهشگران آکسفورد می‌گوید: «ما خیلی از کار جلو بودیم».
پروتئین شاخکی کلیدی است که ویروس با آن قفل سلول‌های بدن را باز می‌کند و واردشان می‌شود. اگر واکسنی به سیستم ایمنی یاد بدهد به این پروتئین شاخکی حمله کند، پژوهشگران می‌فهمند که به موفقیت نزدیک شده‌اند.
آن‌ها قبلا برای مرس یک واکسن مبتنی بر ChAdOx ۱ ساخته بودند که به سیستم ایمنی یاد بدهد این پروتئین شاخکی را شناسایی کند. به همین دلیل پژوهشگران آکسفورد لازم نبود کار را از ابتدا شروع کنند. به گفته پروفسور پولارد، «اگر این ویروس کاملا ناشناخته بود، وضعیت ما خیلی فرق می‌کرد».
اینکه ویروس کرونا باعث یک عفونت گذرا می‌شود هم نوعی خوش‌شانسی است. این یعنی سیستم ایمنی توان غلبه بر این عفونت را دارد و فقط لازم است واکسن کمی این روند طبیعی را هل بدهد. اگر این یک عفونت مزمن مثل ایدز بود که بدن توان از بین بردنش را نداشت احتمال اینکه واکسن موثر باشد خیلی کم می‌شد.
دانشمندان چینی یازدهم ژانویه فرمول ژنتیکی کامل کرونا را تعیین کردند و در اختیار همگان گذاشتند. از این رو پژوهشگران آکسفورد تمام اطلاعات لازم را برای ساختن واکسن داشتند و فقط باید دستورالعمل ژنتیکی پروتئین شاخکی را به ChAdOx ۱ اضافه می‌کردند.
ویروس کرونا با پروتئین شاخکی خود (زرد) به گیرنده آنزیم دوی مبدل آنژیوتانسین سلول (قرمز) می‌چسبد
پول، پول، پولساختن واکسن خیلی گران است. پروفسور پولارد می‌گوید: «اوایل تا حدی دردناک بود، چون هیچ پولی در بانک نداشتیم».
دانشگاه بخشی از بودجه را تامین می‌کرد، اما پژوهشگران آکسفورد بر دیگر گروه‌های مشابه در دنیا یک مزیت داشتند، آن‌ها در بیمارستان چرچیل در آکسفورد، کارخانه واکسن‌سازی خود را داشتند. پروفسور پولارد می‌گوید: «ما می‌توانستیم همه کار‌ها را متوقف کنیم و فقط این واکسن را بسازیم.»
این برای شروع کافی بود، ولی نمی‌توانست هزاران دُز واکسن را برای کارآزمایی‌های وسیع تامین کند. پروفسور پولارد می‌گوید: «تا آوریل کار اصلی من تامین بودجه بود و باید کسانی را قانع می‌کردم زود پول فراهم کنند.»
وقتی فشار همه‌گیری جهانی بیشتر شد و شهربندان (محدودیت و تعطیلی) در بسیاری از جا‌های دنیا اعمال شد، جریان پول هم آغاز شد. تولید واکسن به کارخانه‌ای در ایتالیا منتقل شد و پول شروع به حل مشکلاتی کرد که در غیر این صورت، مانع آزمایش انسانی واکسن می‌شد از جمله کابوس لجستیک در بحبوحه شهربندان اروپا.
پروفسور گیلبرت می‌گوید: «یک بار مجبور شدیم هواپیمای دربست اجاره کنیم. واکسن‌ها در ایتالیا بودند و ما صبح روز بعد اینجا کارآزمایی داشتیم.»
کنترل کیفیت معمولا بخش هیجانانگیز هیچ پروژه‌ای نیست، ولی دانشمندان تا مطمئن نشوند استاندارد واکسن آزمایشی بحد کافی بالاست، نمی‌توانند آن را به کسی تزریق کنند. آن‌ها باید مطمئن می‌شدند واکسن در هیچ‌یک از مراحل تولید به ویروس یا میکروبی آلوده نمی‌شود. این کار در گذشته بسیار زمان‌بر بود و «اگر قبلا به این فکر نکرده بودیم که چگونه این زمان را کوتاه کنیم، شاید در ماه مارس واکسن را داشتیم، ولی کارآزمایی را تا ژوئن نمی‌توانستیم شروع کنیم.»
در عوض، زمانی که آزمایش‌های حیوانی نشان داد واکسن بی‌خطر است، پژوهشگران از ۲۳ آوریل کارآزمایی‌های انسانی را شروع کردند.
کارآزمایی‌های پیاپیواکسن آکسفورد از تمام مراحلی که معمولا یک واکسن باید بگذرد گذشته است. روال کارآزمایی‌های بالینی چنین است:
مرحله اول: واکسن از نظر بی‌خطر بودن در تعداد کمی امتحان می‌شود
مرحله دوم: آزمایش واکسن در جمعیتی بزرگتر برای بررسی بی‌خطر بودن و همچنین توان واکسن برای برانگیختن واکنش ایمنی مطلوب
مرحله سوم: کارآزمایی وسیع و آزمایش واکسن در هزاران نفر برای اثبات موثر بودن آن در ایجاد مصونیت
واکسن آکسفورد همه مراحل را طی کرده و کارآزمایی مرحله سوم شامل ۳۰ هزار داوطلب بوده است، از این رو پژوهشگران آکسفورد به اندازه دیگر سازندگان واکسن کرونا اطلاعات کافی در اختیار دارند.
چیزی که فرق کرده این است که بین این مراحل سال‌ها فاصله نبوده است. دکتر مارک تاشنر که در کارآزمایی‌های واکسن در کمبریج شرکت داشته می‌گوید اینکه کارآزمایی واکسن ده سال طول می‌کشد گمراه‌کننده است: «اکثر اوقات هیچ کاری انجام نمی‌شود.»
او گفت روال کار این است: درخواست بودجه، رد شدن درخواست، درخواست مجدد، گرفتن تاییدیه برای آزمایش، مذاکره با تولیدکنندگان و تلاش برای جذب داوطلبان بیشتر. رفتن از هر مرحله به مرحله دیگر ممکن است سال‌ها طول بکشد «نه به این دلیل که برای اثبات بی‌خطر بودن واکسن ضروری است بلکه در دنیای واقعی کار اینگونه پیش می‌رود».
اما در ساختن این واکسن ایمنی فدای سرعت نشده است، فشار‌های علمی بی‌سابقه برای تحقق کارآزمایی‌ها، داوطلبان زیادی که آماده شرکت بودند و فراهم بودن پول، بسیاری از موانع معمول را از سر راه برداشت.
این البته به این معنی نیست که در آینده هیچ مشکلی بوجود نخواهد آمد، تحقیقات پزشکی نمی‌توانند چنین تضمینی بدهند. معمولا عوارض جانبی واکسن هنگام تزریق یا چند ماه بعد بوجود می‌آیند. بعد از واکسینه کردن میلیون‌ها نفر نیز ممکن است عوارض نادری دیده شوند که برای همه واکسن‌ها این اتفاق افتاده است.
نفوذ ویروس کرونای جهش یافته (آبی) به سلول
مرحله بعد هم سریع خواهد بودروند گرفتن مجوز برای تولید و استفاده از واکسن هم بسیار سریع‌تر شده است. بریتانیا اکنون حدود چهار میلیون دُز واکسن آماده دارد. دانشگاه آکسفورد در مشارکت با شرکت بزرگ دارویی اَسترازِنِکا، تولید واکسن را مدت‌ها قبل ازمشخص شدن نتایج اولیه آغاز کرده بود. در آن زمان این قمار بود، اما در لحظه حساس ارزشش ثابت شد.
نهاد‌های ناظر هم که معمولا تا روشن شدن نتیجه کارآزمایی‌ها صبر می‌کنند این بار از ابتدا دخیل بودند.
سازمان نظارت بر محصولات پزشکی و بهداشتی در بریتانیا برای اطمینان از رعایت استاندارد‌های تولید، کارایی و بی‌خطر بودن واکسن برنامه بازنگری مستمر را راه‌اندازی کرده که یعنی تصمیم برای استفاده از واکسن بسرعت گرفته خواهد شد. واکسن آکسفورد هم مانند واکسن‌های مدرنا و فایزر بسرعت وارد دنیایی شد که به آن نیاز داشت.
منبع: فرارو
کلیدواژه: واکسن کرونا کووید 19 کروناویروس پژوهشگران آکسفورد دانشگاه آکسفورد واکسن آکسفورد کارآزمایی ها تولید واکسن ویروس کرونا واکسن کرونا سیستم ایمنی بی خطر بودن ساخت واکسن همه گیری واکسن ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۱۷۰۱۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۷ تاثیر شگفت انگیز و باورنکردنی سفیده و زرده تخم مرغ برای پوست و مو
به گزارش همشهری آنلاین، داشتن پوستی زیبا و شاداب یکی از آرزوهای ما است. بسیاری از ما تمایل داریم که از مواد غذایی مختلف برای زیباتر کردن موها پوست خود استفاده کنیم. ولی همه مواد غذایی نمی توانند خواص خوبی برای پوست داشته باشند. سفیده تخم مرغ، به عنوان یک منبع غنی از ویتامین ها و پروتئین ها، نقش بسیار موثری در حفظ سلامت موها دارد. افرادی که با مشکلات پوست و مو مواجه هستند، می توانند از سفیده تخم مرغ برای کاهش این مشکلات استفاده کنند. قصد داریم تاثیر استفاده از سفیده تخم بر روی پوست و مو را به شما توضیح دهیم.
سفیده تخم مرغ و مواد مغذی موجود در آنیکی از موضوعاتی که باعث محبوبیت سفیده تخم مرغ شده است، مواد مغذی بسیار زیادی است که در ماده غذایی وجود دارد. بسیاری از مطالعات نشان می دهند که تخم مرغ منبع غنی از ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین است. پروتئین های موجود در سفیده تخم مرغ به اندازه ۴ گرم می باشد. البته بسته به اندازه تخم مرغ، این میزان پروتئین می تواند کمتر باشد. پروتئین نقش اساسی برای سفتی و زیبایی پوست دارد و جزء ترکیبات ضد چروک محسوب می شود. مواد معدنی و برخی از ویتامین ها نیز می توانند باعث بهبود سلامت پوست شما شوند. سفیده تخم مرغ سرشار از مواد مغذی، ویتامین ها و مواد معدنی است و می تواند باعث بهبود سلامت پوست و مو شود.
با خواص بی شمار سفیده تخم مرغ برای پوست و مو آشنا شوید!همانطور که اشاره کردیم، سفیده تخم مرغ دارای ترکیبات بسیار زیادی می باشد که از جمله مهم ترین آن ها می توان به پروتئین اشاره کرد. به هر حال هر یک از ترکیبات، می توانند برای پوست اهمیت زیادی داشته باشند و باعث بهبود سلامت پوست شوند. از جمله خواص بی شماری که برای سفیده تخم مرغ برای پوست و مو وجود دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱. سفت کردن پوست صورت
با توجه به اینکه سفیده تخم مرغ دارای پروتئین زیادی می باشد، می تواند برای سفت کردن پوست مورد استفاده قرار گیرد. در واقع، افرادی که در اثر افزایش سن، با شلی و افتادگی پوست مواجه هستند، می توانند با مصرف سفیده تخم مرغ شاهد کاهش چین و چروک های پوستی باشند.
پوست صورت در اثر افزایش سن استحکام خود را از دست می دهد و با چین و چروک های پوستی مختلفی مواجه می شود. به همین خاطر، پروتئین موجود در سفیده تخم مرغ، استحکام پوست را افزایش می دهد و منجر به جوانی پوست می شود.
۲. کاهش ریزش مو
بسیاری از افراد تخم مرغ را برای کاهش ریزش مو مورد استفاده قرار می دهند. واقعیت این است که تخم مرغ با داشتن مواد مغذی مختلف، نقش موثری در سلامت موها دارد و می تواند منجر به کاهش ریزش مو گردد.
برای استفاده از سفیده تخم مرغ برای پوست و مو، بهتر است که ابتدا سفیده از زرده جدا شود. سپس، سفیده بر روی کف سر قرار بگیرد و به مدت چند ساعت نیز بر روی کف سر بماند. برای این کار می توانید پس از قرار دادن سفیده تخم مرغ، یک کلاه مناسب را بر روی پوست سر خود قرار دهید تا هم پوست سر گرم شود و جذب مواد مغذی بیشتر شود و هم، تاثیر تخم مرغ افزایش پیدا کند.
۳. بستن منافذ باز پوست
اگرچه منافذ باز پوست اهمیت بسیار زیادی برای پوست دارند و نباید بسته شوند. ولی به هر حال، در صورتی که منافذ به شدت باز باشند، ترشح چربی در پوست هم افزایش پیدا کرده و این اتفاق منجر به بروز جوش ها و آکنه های پوستی می شود. با بستن منافذ باز پوستی، می توانید ترشح چربی در پوست و مو را کاهش دهید. برای این کار می بایست مقداری از سفیده تخم مرغ را با آبلیموی طبیعی مخلوط کنید. سپس، ماسک ایجاد شده را بر روی پوست صورت بزنید و اجازه دهید تا خشک شود. پس از گذشت ۱۵ دقیقه، می توانید پوست صورت خود را بشویید.
۴. کشیدن پوست و کاهش چین و چروک های پوستی
یکی از اصولی ترین روش ها و بهترین روش ها برای کاهش چین و چروک های پوستی، استفاده از سفیده تخم مرغ می باشد. اگر احساس می کنید که پوست شما با چین و چروک های پوستی مختلفی مواجه است، می توانید مقداری از سفیده تخم مرغ را بر روی پوست خود استفاده کنید. برای این کار ابتدا پوست خود را تمیز کنید و با یک شوینده مناسب، پوست را از هر گونه آلودگی تمیز نمایید. سپس، مقداری از سفیده تخم مرغ را بر روی پوست صورت بزنید و اجازه دهید تا سفیده تخم مرغ بر روی پوست خشک شود. می توانید برای اثربخشی بیشتر تخم مرغ، یک دستمال کاغذی بر روی پوست آغشته شده به تخم مرغ قرار دهید و پس از گذشت ۱۵ دقیقه صورت خود را آبکشی کنید.
۵. حذف موهای ریز صورت با سفیده تخم مرغ!
یکی از خواص جالب سفیده تخم مرغ خاصیت چسبندگی آن است. اگر دارای موهای ریز زیادی بر روی پوست خودتان می باشید، می توانید از سفیده تخم مرغ استفاده کنید. اگرچه این روش برای حذف موهای پوست، اصولی نیست و شاید برای بسیاری از افراد پاسخگو نباشد. ولی باز هم می توانید آن را امتحان کنید و چون سفیده تخم مرغ برای پوست فواید بی شماری دارد، هیچ گاه از مصرف آن ضرر نخواهید کرد.
برای حذف موهای زائد پوست، می بایست ابتدا سفیده تخم مرغ را بر روی پوست مورد استفاده قرار دهید. سپس، یک دستمال کاغذی را بر روی پوست آغشته به سفیده تخم مرغ بگذارید تا به پوست بچسبد. پس از گذشت چند دقیقه و خشک شدن کامل سفیده تخم مرغ، دستمال کاغذی ها را محکم بکشید تا موهای ریز صورت شما کنده شوند.
۶. کاهش چربی ترشح شده بر روی پوست
همانطور که اشاره کردیم، سفیده تخم مرغ باعث سفتی پوست و مو می شود. افرادی که دارای منافذ باز پوستی زیادی هستند، می توانند با سفیده تخم مرغ ترشح چربی پوست را کنترل کنند. برای این کار لازم است که صورت خود را به طور کامل شستشو دهید. سپس، یک لایه از سفیده تخم مرغ را بر روی پوست صورت بزنید و پس از اینکه سفیده تخم مرغ بر روی پوست خشک شد، آن را با آب سرد یا ولرم بشویید. این روش باعث کنترل چربی پوست و به دنبال آن کنترل بروز جوش ها و آکنه های پوستی می شود. با این کار هم شما شاهد کاهش چربی پوست خودتان هستید و هم می توانید از بروز جوش های چرکی و غیر چرکی در اثر ترشح چربی بیش از حد جلوگیری کنید.
۷. کنترل چربی پوست سر و کاهش چربی
یکی از خواص فوق العاده سفیده تخم مرغ این است که می تواند باعث کنترل چربی پوست سر شود. افرادی که دارای مشکل ترشح چربی زیاد در پوست سر می باشند، می توانند با کمک سفیده تخم مرغ چربی ترشح شده را کنترل کننده و کاهش دهند. چربی پوست سر منجر به بروز شوره و ریزش موی شدید می شود. سفیده تخم مرغ می تواند با کنترل ترشح چربی در پوست سر، از ریزش مو در اثر چربی جلوگیری کند. همچنین، این ماده مغذی باعث می شود که فولیکول های مو محکم تر شوند و منافذ باز پوست سر نیز بسته شوند. این موضوع باعث کنترل شدن ترشح چربی در پوست سر شده و ریزش مو را کاهش می دهد.
برای کاهش ترشح چربی در پوست و مو، می بایست مقداری از سفیده تخم مرغ را بر روی پوست سر بزنید. برای این کار یک قاشق عسل را به یک سفیده تخم مرغ اضافه کنید و بر روی پوست کف سر بمالید. در نهایت می توانید سفیده تخم مرغ را ۱۰ دقیقه بر روی پوست سر قرار دهید و سپس، موهای خود را آبکشی کنید و در صورت نیاز از یک شامپوی ملایم نیز استفاده نمایید.
کد خبر 848444 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها چربی خبر مهم تخم مرغ مجله پوست و مو ماسک - سلامت
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند